Dit bepaalt of jij een ochtend- of avondmens bent

Of je een ochtend- of avondmens bent, is afhankelijk van je genen en van je omgeving. Onderzoek laat zien dat het te maken heeft met je chronotype.

De mate waarin je een ochtend- of avondmens bent, ligt deels bij je genen. Dit bepaalt veel over je biologische klok. Uit eerder onderzoek blijkt dat het te maken heeft met je chronotype. Late chronotypes gaan later naar bed en worden vaak laat wakker. Bij vroege chronotypes werkt het net andersom.

Biologische klok
Hoe bepaal je of je een ochtend- of avondmens bent? Kijk naar je biologische klok op vrije dagen, en vergelijk het met werkdagen. Veel mensen kunnen ’s ochtends opstaan zonder wekker, maar er zijn ook mensen die zelfs op een later tijdstip een wekker nodig hebben. Je komt later op gang, of bent juist ’s ochtends op je best. Daarnaast zijn cultuur, omgeving, aangeleerd gedrag en zomer- en wintertijd bepalend voor je chronotype. Je biologische klok heeft invloed op je slaap. Iemand die graag tot in de late uurtjes doorwerkt, heeft een grotere kans op een slaaptekort. Uit onderzoek van bioloog Christoph Randler blijkt dat ochtendmensen proactiever zijn dan avondmensen, waarbij wordt aangenomen dat het ‘early to bed, early to rise’ principe het beste werkt.

‘The way we metabolize our experience of time influences our biological clock’

Aangeleerd gedrag
Het is niet zo dat je per definitie een ochtend- of avondmens bent, maar je neigt al snel meer naar het ene dan naar het andere. Het merendeel van de mensen valt tussen twee extremen in, of wordt ‘gedwongen’ een kant te kiezen door bijvoorbeeld vaste werktijden of het slaap-waakritme van jonge kinderen. Omdat het deels afhankelijk is van aangeleerde gewoontes, ben je in staat om dit zelf bij te sturen. Blijf je op vrije dagen bijna tot het middaguur in bed, dan is dit voor je ritme niet bevorderlijk: net als dat je moeilijk in slaap komt omdat je een avondmens zou zijn, terwijl de echte reden kan zijn dat je wordt afgeleid door het licht van een beeldscherm.

Niet iedereen is gebaat bij een 9-tot-5 werkdag of werken in ploegendienst. Het zou dus meer om kwaliteit moeten gaan, en minder om werkuren. Sommigen geven zelfs de voorkeur aan ’s nachts werken. Toch ben je niet de rest van je leven getypeerd als ochtend- of avondmens: dit verschuift namelijk met de jaren.