Waarom we nooit tevreden zijn met ons salaris

Een Nederlandse student staat dus vrij hoog op de ladder der rijkdom. Iemand met een modaal inkomen van zo’n 23.000 euro netto per jaar behoort zelfs tot de rijkste 5 procent en tik jij de Balkenende norm aan met je salaris, mag je jezelf tot de rijkste 1,1 procent ter wereld tellen. Als Nederlander hebben we het dus zeker niet slecht getroffen. Maar betekent dit dan automatisch dat we ons gelukkiger voelen? Volgens Wawoe is dat niet het geval. Uit zijn onderzoek blijkt dat een groot deel van de bevolking zelfs ontevreden is met zijn salaris.

Wawoe probeert in de collegezaal zijn studenten vaak ervan te overtuigen dat ze moeten beseffen dat ze tot de rijksten ter wereld behoren. Het besef lijkt echter niet goed door te dringen. Volgens hem komt dit omdat mensen een bepaald referentiepunt hebben waar ze zichzelf continu mee vergelijken. Als student in het relatief rijke Amsterdam voel je je al snel minder bedeeld dan de rest van de stad. Maar toch is het opvallend dat ook een werknemer van een groot winstgevend bedrijf met een inkomen in de hoogste salarisschaal vaak ontevreden is over zijn inkomen.

Een halve eeuw geleden verwonderde psycholoog Leon Festinger zich al over het feit dat mensen hun bezittingen vrijwel altijd met anderen willen vergelijken. Hij formuleerde daarop de sociale vergelijkingstheorie: we vergelijken onszelf graag met anderen, omdat we op die manier informatie kunnen inwinnen over onze eigen vaardigheden. Het is eigenlijk een manier om onszelf te overtuigen van onze kwaliteiten. Volgens Wawoe werkt dit precies zo bij salarissen. Je salaris vergelijken met het salaris van je collega heb je nodig om je eigen prestaties in te schatten. Ook al kun je alles kunt kopen wat je wilt, zodra je minder verdient dan de ander, zegt dat iets over je eigen verdiensten en dat maakt een mens ongelukkig.

Hoewel dit al jarenlang een bekend fenomeen is, wordt ook Wawoe nog steeds verrast door zijn bevindingen. Zo mocht hij ooit bonussen gaan uitdelen bij een bank. Één man ontving een bonus van ruim twee miljoen euro. In plaats van de verwachte blije reactie, stelde de betreffende man uit Blaricum de vraag: ‘Wat kregen de anderen?’. Vernoemd naar deze man, bedacht Wawoe het ‘Blaricum-syndroom’. Als jij je continu in een omgeving begeeft van enorme villa’s en Maserati’s, is het niet gek dat dit de norm begint te worden. En als jij een boot van vijf miljoen hebt, maar die ligt in de haven van Monaco naast een boot van 220 miljoen, zal jij jouw boot niet snel als een dure luxe jacht ervaren.

Hoewel deze eigenschap ons geluk ontzettend in de weg staat, is het evolutionair gezien erg handig. Als je niet tevreden bent met wat je hebt, doe je beter je best om meer te bereiken. De reden voor de grote vooruitgang die wij als mensen boeken, hebben wij dan ook grotendeels aan deze eigenschap te danken. Kun jij je voorstellen dat je nog steeds tevreden bent met het zakgeld van je ouders? Dan was je waarschijnlijk geen stap vooruit gekomen, had je geen moeite willen doen om te studeren voor een mooie baan en had je nog steeds op het kamertje in je ouderlijk huis gewoond.

Afgezien van de evolutionaire handigheid, kan het volgens Wawoe helemaal geen kwaad om je als ‘arme student’ – maar zeker ook als werkend persoon met een inkomen – net iets vaker te beseffen wat we allemaal wél hebben en onszelf daardoor vaker gelukkig te prijzen.