Top

Nooit meer piekeren is onmogelijk, maar je kan er wel mee leren omgaan

De mens is niet alleen een denker, maar ook een grote piekeraar. Alleen wat als je er niet mee kan stoppen? En zelfs piekert óver het piekeren? Twee psychologen schreven allebei een boek over het onderwerp. Hun advies: besef allereerst dat piekeren mens eigen is.

Prehistorische jagers en verzamelaars die een vuistbijl wilden maken, moesten een aantal dingen kunnen, zegt Bart Verkuil, psycholoog aan de Universiteit Leiden en de PEP Groep, en schrijver van het boek De gelukkige piekeraar. Ze moesten vooruit kunnen kijken om te realiseren dat de bijl nodig was om later een dier te kunnen doden. En het waren groepsdieren die zich in elkaar moesten kunnen inleven.

In die oeroude setting ziet Verkuil een aantal cruciale evolutionaire ingrediënten die de mens zowel tot homo sapiens (denkende mens) als potente piekeraar maakt. Het zijn de capaciteiten om vooruit te kijken waardoor we eindeloos mogelijke rampscenario’s kunnen herkauwen over een aanstaand sollicitatiegesprek. Onze sociale inborst waardoor we nachtenlang wakker kunnen liggen van die ruzie met een vriendin.

“Piekeren geeft een veilig gevoel. Je bent ermee bezig. Je probeert je eruit te piekeren. Maar bij de echte piekeraars wordt dat een strategie die je lamlegt.”

Filip Raes, gedragstherapeut

Piekeren gaat dan ook, in tegenstelling tot simpelweg nadenken, altijd over gedachten die automatisch blijven terugkomen en negatief zijn. Het leidt niet tot een oplossing. Ook niet tot handelen, maar het blijft steken in wat er zou kunnen gebeuren of wat anderen over je zouden kunnen denken. En dat is niet altijd nuttig.

Piekeren geeft een vals gevoel van controle

“Piekeren kan een vals gevoel van controle geven”, zegt Filip Raes. Hij is gedragstherapeut aan de KU Leuven en schrijver van het boek Weg van het piekeren: Actie als remedie. “Het geeft ook een veilig gevoel. Je bent ermee bezig. Je probeert je eruit te piekeren. Maar bij de echte piekeraars wordt dat een gewoontestrategie die je uiteindelijk lamlegt.”

De afgelopen decennia is het wetenschappelijke onderzoek naar piekeren flink veranderd, zegt Verkuil. “In tegenstelling tot de vroege jaren van de psychologie, zien we nu ook dat er positieve kanten aan zijn.”

“Piekeren is onderdeel ons menszijn”, zegt Verkuil. We kunnen vooruitkijken, reflecteren en zijn sociale wezens. Die dingen zorgen er bijvoorbeeld ook voor dat we naar elkaar omkijken of onze belasting op tijd betalen.

Daarbij zijn mensen die geneigd zijn om te piekeren vaak ook zorgzamer volgens Verkuil. “Ze vertonen sneller bepaald gezondheidsgedrag, zoals je insmeren als de zon schijnt of eerder stoppen met roken, omdat ze zich zorgen maken over de gevolgen hiervan.”

Wanneer het tot stilstand leidt

Piekeren mag dan wel positieve aspecten hebben, het is ook één van de grootste voorspellers van angst en depressiestoornissen. “Het wordt een probleem als je merkt dat je leven erdoor tot stilstand komt”, zegt Raes.

De eerste stap wanneer het echt de spuitgaten uitloopt, zegt Raes, is dan ook professionele hulp zoeken. Realiseer je dat er dan ook absoluut goede behandelingen om er op een andere manier mee om te leren gaan, zeggen beide onderzoekers.

Maak onderscheid en onderneem actie

“De beste strategie is eerst leren opmerken wanneer je aan het piekeren bent”, zegt Raes. “Maak dan onderscheid tussen problemen waar je nog wel controle over hebt en waar die helemaal ontbreekt.”

Lig je in bed en klappert het raam? Sta op en doe hem dicht. Maar maak je je ‘s nachts zorgen over financiële problemen? Schrijf het op en parkeer het voor de volgende dag. Kijk dan over welke dingen je controle hebt.

“Soms liggen dingen nu eenmaal buiten je controle, zoals hoelang de lockdown door corona duurt”, zegt Verkuil. “Dat is schrijnend. Maar piekeren gaat het niet oplossen. Alleen dat inzicht kan soms al een beetje helpen. Ook al moet je het duizend keer tegen jezelf zeggen.”

Nooit meer piekeren is een utopie

Een volgende stap is het ondernemen van actie. Dingen doen waar je vervulling uit haalt, zegt Raes. En niet wachten tot het piekeren ooit voorbij is. Accepteer dat het misschien in de achtergrond af en toe doorgaat.

“Nooit meer piekeren, dat is een utopie”, zegt Verkuil. Ermee leren omgaan, dat kan wel. “Als je dat inziet en accepteert van jezelf, ben je ook minder geneigd om je zorgen te maken over het feit dat je piekert.”

Bron: Nu.nl

Gebied(en):

  • Stress
  • Persoonlijkheid

Bron: Het Tsuru Team